Το κληρονομικό καθεστώς των μοναχών και των ιερομονάχων
Κατά τις διατάξεις των άρθρων 1710, 1813, 1820, 1825 και 1828 ΑΚ δικαίωμα νόμιμης μοίρας στην κληρονομιά έχουν οι κατιόντες και οι γονείς του κληρονομουμένου, καθώς και ο επιζών σύζυγος» οι οποίοι θα καλούνταν ως εξ αδιαθέτου κληρονόμος κατά το ποσοστό δε της νόμιμης μοίρας ο μεριδούχος συντρέχει ως κληρονόμος (ΑΠ 1231/2009 ΧρΙΔ 2010,342. Β. Βαθρακοκοίλης στην ΕρΝο-μΑΚ, τόμος Στ – Ημίτομος Α`, υπό το άρθρο 1825, αρ. 2). Περαιτέρω, σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 4,18,19 του Ν ΓΥΙΔ/1909 «Περί Γενικού Εκκλησιαστικού Ταμείου και Διοικήσεως Μοναστηριών» που διατηρήθηκε σε ισχύ με τα άρθρα 99 του ΕισΝΑΚ, 7 παρ. 2 και 25 Ν 4684/1930,1 του Ν 1918/1942 και μόνο του Ν 2067/1952, η περιούσια του κειρομένου μοναχού περιέρχεται αυτοδικαίως στη Μονή εγκαταβιώσεως στα μοναχολόγια της οποίας εγγράφεται, μετά από αφαίρεση της νόμιμης μοίρας υπέρ των αναγκαίων κληρονόμων. Επίσης, οι περιερχόμενες στο μοναχό μετά την είσοδο του στη Μονή κληροδοσίες, δωρεές καθώς και κληρονομιές ανήκουν στη Μονή και ο μοναχός διατηρεί μόνο το δικαίωμα της επικαρπίας στο ήμισυ της περιερχόμενης στη Μονή περιούσιας ενώ αντίθετα η περιούσια που αποκτά ο μοναχός μετά την κουρά, με χαριστική αιτία, περιέχεται στον ίδιο προσωπικώς, ο οποίος μπορεί να τη διαθέσει αλλά όχι με χαριστικές δικαιοπραξίες. Εάν δεν τη διαθέσει, η περιούσια αυτή μετά το θάνατο του περιέρχεται κατά το ήμισυ στον ΟΔΕΠ και κατά το άλλο ήμισυ στη Μονή. Όλες οι ρυθμίσεις αυτές ισχύουν εφόσον ο μοναχός φέρει νόμιμα τη μοναχική ιδιότητα, ενώ αντίθετα δεν έχουν εφαρμογή και επομένως ισχύει το κοινό δίκαιο εφόσον αυτός αποχώρησε οριστικά από τη Μονή εγκαταβιώσεως νόμιμα είτε διότι απολύθηκε από τη Μονή για να διαβιώσει στη συνέχεια εκτός αυτής ως διάκονος, εφημέριος ή ιεροκήρυκας εάν είναι ιερομόναχος είτε διότι καθαιρέθηκε και απέΒαλε το ιερατικό σχήμα. Εάν ο μοναχός αποχώρησε από τη Μονή όχι νόμιμα αλλά αυθαίρετα δεν αποβάλλει τη μοναχική ιδιότητα και συνεπώς εξακολουθεί να ισχύει ως προς αυτόν το ανωτέρω ειδικό νομοθετικό καθεστώς.
Οι παραπάνω ρυθμίσεις ισχύουν και επί των ιερομόναχων, των μοναχών δηλαδή εκείνων που χειροτονήθηκαν κανονικά ως κληρικοί, οι οποίοι δεν αποβάλλουν την ιδιότητα του μοναχού εξ αιτίας της χειροτονίας τους και υπόκεινται στους ίδιους περιορισμούς και κανόνες με τους απλούς μοναχούς, εκτός εάν απολύθηκαν νόμιμα από τη Μονή για να διαβιώσουν οριστικά ως κληρικοί, όπως προαναφέρθηκε, και όχι όταν έχουν αποχωρήσει αυθαίρετα (ΑΠ 149/1994 ΝοΒ 43,37). Τέλος με το Ν 1811/1988 (ΦΕΚ Α` 231/13.10.1988), που κατάργησε τον Οργανισμό Διοικήσεως Εκκλησιαστικής Περιούσιας (ΟΔΕΠ) διάδοχος αυτού ορίστηκε η Εκκλησιά της Ελλάδος – ΕΚΥΟ (ΕφΑΘ 2605/2003 ΕλλΔνη 2004,1083).
Σοφία Ι Αντωνοπούλου