Μεταβολή του επωνύμου ανήλικου τέκνου με αίτηση του γονέα
Το πλέγμα των διατάξεων του Οικογενειακού Δικαίου (άρθρα 1346 έως 1694 του Αστικού Κώδικα) ρυθμίζει τις σχέσεις μεταξύ συζύγων και τις σχέσεις γονέων και τέκνων με τρόπο προστατευτικό κυρίως απέναντι στο ανήλικο τέκνο. Η προστασία αυτή δικαιολογείται από την αδυναμία του ανηλίκου να μεριμνήσει και να διαχειριστεί τις υποθέσεις που το αφορούν προς όφελος του, όπως είναι η επιλογή του επωνύμου που θα προσλάβει, μέσω του οποίου θα εξατομικεύεται και θα συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της χώρας. Το επώνυμο αποτελεί στοιχείο της προσωπικότητας και προστατευόμενο αγαθό σύμφωνα με το Άρθρο 5 του Συντάγματος.
Ο Αστικός Κώδικας στο άρθρο 1505 ορίζει ότι «Οι γονείς υποχρεούνται να έχουν προσδιορίσει το επώνυμο των τέκνων τους σε κοινή αμετάκλητη δήλωση τους. Η δήλωση γίνεται πριν από το γάμο, είτε σε συμβολαιογράφο, είτε στο λειτουργό ενώπιον του οποίου θα τελεσθεί ο γάμος… Το οριζόμενο επώνυμο, κοινό για όλα τα τέκνα, μπορεί να είναι είτε το επώνυμο του ενός από τους γονείς είτε ο συνδυασμός των επωνύμων τους… Αν οι γονείς παραλείψουν να δηλώσουν το επώνυμο των τέκνων τους, σύμφωνα με τους όρους των προηγούμενων παραγράφων, τα τέκνα έχουν για επώνυμο το επώνυμο του πατέρα τους». Ο προσδιορισμός του επωνύμου του τέκνου με βάση τις διατάξεις του ανωτέρου άρθρου, είτε δια κοινής δηλώσεως των γονέων είτε εκ του νόμου, λόγω παραλείψεως δηλώσεως των γονέων, δεν αποκλείει τη μεταβολή του επωνύμου του τέκνου, με την αντικατάσταση του αρχικού επωνύμου με το επώνυμο του άλλου γονέα ή με την προσθήκη του επωνύμου και του άλλου γονέα, κατόπιν αιτήσεως του ίδιου του τέκνου ή, εφόσον είναι ανήλικο, των γονέων του ως ασκούντων τη γονική μέριμνα και εκπροσωπούντων αυτό. Οι προϋποθέσεις και η διαδικασία για την μεταβολή του επωνύμου ορίζονται στο άρθρο μόνο του Ν.Δ. 2573/1953 (Α’ 241) βάσει του οποίου απαιτείται η συνδρομή σπουδαίου λόγου, ο οποίος να δικαιολογεί τη μεταβολή αυτή, διότι η πρόσκτηση και η αλλαγή του επωνύμου απόκειται μεν στην ιδιωτική βούληση, αλλά ενδιαφέρει τη δημόσια τάξη, ως θέμα συναπτόμενο με την ασφάλεια των συναλλαγών και των εννόμων εν γένει σχέσεων δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου του ατόμου (ΣτΕ 962/2011, 7μ.) . Το επιτρεπτό, επομένως, της μεταβολής του επωνύμου ένεκα υπάρξεως σπουδαίου λόγου μπορεί να λεχθεί πως επιβάλλεται από το Άρθρο 5 παρ. 1 του Συντάγματος προκειμένου για την προστασία του δικαιώματος της ελεύθερης ανάπτυξης της προσωπικότητας.
Στο άρθρο μόνο του Ν.Δ. 2573/1953 (Α΄ 241) όπως αυτό αντικαταστάθηκε από την παράγραφο 9 του άρθρου 9 του Νόμου 2307/1995 (Α’ 113) ορίζεται ότι οι λεπτομέρειες για τις προϋποθέσεις και τον τρόπο πρόσκτησης και αλλαγής επωνύμου καθορίζονται με απόφαση του Υπουργού Εσωτερικών και δημοσιεύονται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. Φ.42301/12167/28.6.1995 απόφαση του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄608), σοβαροί λόγοι που δικαιολογούν τη μεταβολή του επωνύμου είναι, ιδίως, το κακόηχο ή ξενικό επώνυμο, το επώνυμο που προκαλεί θυμηδία και περιφρόνηση ή έχει κακή φήμη συνεπεία πράξεων άλλου προσώπου και είναι αντίθετο ως προς την αντίληψη της κοινωνίας περί ηθικής. Τα όρια των λόγων που δικαιολογούν τη μεταβολή του επωνύμου έρχεται να διευρύνει η υπ’ αριθμ. 3166/2017 απόφαση του Συμβουλίου της Επικρατείας, η οποία δέχεται πλέον και τον ψυχολογικής φύσεως λόγο της πλήρους ανυπαρξίας προσωπικής και συναισθηματικής επαφής του τέκνου με το γονέα, η οποία οφείλεται στην εγκατάλειψη της οικογενειακής στέγης και στη μη επίδειξη ενδιαφέροντος εκ μέρους του τελευταίου για την ανάπτυξη σχέσεων με το τέκνο.
Σχετικά με τη διαδικασία που ακολουθείται για την αλλαγή επωνύμου και το αρμόδιο όργανο της Διοίκησης, αρμόδιος προς τούτο είναι ο Δήμαρχος του Δήμου στον οποίο είναι εγγεγραμμένος ή υπάγεται ο αιτούμενος, δυνάμει του Νόμου 3852/2010 (Α’ 87). Ο ενδιαφερόμενος για τη μεταβολή του επωνύμου γονέας που ασκεί τη γονική μέριμνα ή το ενήλικο τέκνο ή ο επίτροπος του ανήλικου τέκνου υποβάλλουν αίτηση στην οποία αναγράφεται το ονοματεπώνυμο του τέκνου, το ονοματεπώνυμο των γονέων, η διεύθυνση κατοικίας (πόλη, οδός, αριθμός, ταχ. κώδικας),το έτος και ο τόπος γέννησης, το επάγγελμα, ο αριθμός αστυνομικής ταυτότητας και ο τόπος έκδοσης της. Στην αίτηση πρέπει να ορίζεται λεπτομερώς και με σαφήνεια ο σκοπός και ο λόγος που επιδιώκεται η μεταβολή του επωνύμου, καθώς και το επώνυμο που επιθυμεί να λάβει ο ενδιαφερόμενος. Την αίτηση πρέπει υποχρεωτικώς να συνοδεύουν τα ακόλουθα έγγραφα:
- Πιστοποιητικό εγγραφής του ενδιαφερομένου στο μητρώο αρρένων ή το δημοτολόγιο (από το οποίο να προκύπτει ο τόπος, το έτος γέννησης και η οικογενειακή του κατάσταση).
- Βεβαίωση του Εισαγγελέα Πλημμελειοδικών από την οποία να φαίνεται ότι ο ενδιαφερόμενος δεν διώκεται για αξιόποινη πράξη. Η βεβαίωση εκδίδεται από το Πρωτοδικείο της περιφέρειας της μόνιμης εγκατάστασης του.
- Αντίγραφο ποινικού μητρώου (εκδίδεται από την Εισαγγελία Πρωτοδικών, στην περιφέρεια της οποίας γεννήθηκε ο αιτών, και αν ο αιτών γεννήθηκε στο εξωτερικό, από το Υπουργείο Δικαιοσύνης).
- Αν η αίτηση αφορά άνδρα, πιστοποιητικό στρατολογικής κατάστασης Τύπου Β’ (από το κατά τόπον στρατολογικό γραφείο).
- Γραμμάτιο κατάθεσης από οποιαδήποτε Δ.Ο.Υ. του τέλους αλλαγής επωνύμου (ύψους 15 ευρώ).
- Επικυρωμένο αντίγραφο αστυνομικής ταυτότητας.
Η απόφαση του Δημάρχου με την οποία αποδέχεται ή απορρίπτει την αιτηθείσα μεταβολή επωνύμου πρέπει να αιτιολογείται επαρκώς, σύμφωνα με την υπ’ αριθμ. Φ.42301/12167/28.6.1995 απόφαση του Υφυπουργού Εσωτερικών (ΦΕΚ Β΄608). Η απόφαση που απορρίπτει την αίτηση δύναται να προσβληθεί με προσφυγή του ενδιαφερομένου.
Από τη Σοφία Ι. Αντωνοπούλου