Πρόλογος
Με τη ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας και ειδικότερα του διαδικτύου στη σύγχρονη εποχή, το μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του 1990, οπότε και αρχίζουν να χρησιμοποιούνται ευρέως οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές, το υφιστάμενο status quo έχει υποστεί σημαντικές αλλαγές, με αποτέλεσμα να δημιουργούνται σύνθετα προβλήματα και συνακολούθως να απαιτούνται και οι ανάλογες δικαϊκές ρυθμίσεις.
Ένα τέτοιο σύγχρονο πρόβλημα αποτελεί το αντικείμενο της υποφαινόμενης εργασίας, η οποία εξετάζει την ευθύνη των διαχειριστών των ιστολογίων, μίας διαδικτυακής οντότητας που ξεκίνησε στα τέλη της δεκαετίας του 1990 σαν ένας τρόπος να σχολιάζει κανείς μία ήδη υπάρχουσα ιστοσελίδα, για ανάρμοστο περιεχόμενο που μπορεί τυχόν να αναρτάται στο blog από κάποιον σχολιαστή.
Γίνεται λόγος για την αυτόματη τροφοδότηση των ιστολογίων, ενώ εξετάζεται περαιτέρω το αν και κατά πόσον ο θιγόμενος από το περιεχόμενο του ιστολογίου μπορεί να προστατευθεί και κατά ποίων δικαιούται να στραφεί.
Τι είναι το Blog
Το Blog είναι μία ατομική ή ομαδική ιστοσελίδα στην οποία κανείς μπορεί να αναρτά περιεχόμενο σε αντίστροφη χρονολογική σειρά. Ειδικότερα, πρόκειται για μια υπηρεσία δημοσίευσης στον ιστό πληροφοριών ποικίλων μορφών (κείμενο, εικόνα, ήχος, βίντεο κα.) οι οποίες καλύπτουν ποικιλία θεμάτων (προσωπικά, κοινωνικά, επιστήμη, επικαιρότητα) ανάλογα με το θέμα του ιστολογίου-blog.
Οι πληροφορίες εμφανίζονται στο ιστολόγιο με χρονολογική σειρά από την παλαιότερη ως την πιο πρόσφατη δημοσίευση και μ’ αυτό τον τρόπο το ιστολόγιο καθίσταται επίκαιρο.
Η ευρεία διάδοση του ιστολογίου σαν τρόπου επικοινωνίας αλλά και σαν εργαλείου εμπορείου και συναλλαγών οφείλεται στα πλεονεκτήματα που αυτό συγκεντρώνει:
1. Το blog είναι εξαιρετικά απλό και φιλικό προς τον χρήστη. Ο πιο εύκολος και ανώδινος τρόπος ν’ αφήσει κανείς το προσωπικό του στίγμα στο διαδίκτυο είναι να αποτυπώσει τις σκέψεις του σ’ ένα ιστολόγιο. Για να το επιτύχει αυτό δεν είναι απαραίτητο να έχει τεχνικές γνώσεις. Αρκεί απλά να έχει μία σύνδεση στο διαδίκτυο και να μπορεί χειρίζεται το πληκτρολόγιο ενός υπολογιστή.
2. Ένα άλλο πλεονέκτημα του ιστολογίου είναι η αυθεντικότητα, καθώς δεν πρόκειται για ιστοσελίδα μέσω της οποίας διαφημιστικές εταιρείες πουλάνε τα προϊόντα τους, (χωρίς βέβαια ν’ αποκλείεται ο χρήστης να έρθει σ’ επαφή με διαφημίσεις), ούτε για ιστοσελίδες όπου επιχειρείται να ετεροκατεύθυνση συνειδήσεων, αλλά για δικτυακούς τόπους όπου κάθε απλός πολίτης μπορεί να αποτυπώσει τις σκέψεις του για τα τεκταινόμενα στο κοινωνικοπολιτικό γίγνεσθαι, αλλά και σε κάθε τομέα της ζωής του.
3. Η χρήση των ιστολογίων γίνεται δωρεάν, χωρίς κανένα οικονομικό κόστος.
Διαδικασία Blogging και αυτόματη τροφοδότηση
H διαδικασία με την οποία αναρτά κανείς πληροφορίες σ’ ένα ιστολόγιο είναι η εξής: Σε πρώτο στάδιο, ο χρήστης δημιουργεί το αρχείο που επιθυμεί να δημοσιεύσει, ενώ στη συνέχεια το αναρτά στο διαδίκτυο. Η μορφή του αρχείου πρέπει να είναι συμβατή με τα πρότυπα του blog στο οποίο γίνεται η ανάρτηση.
Αναλυτικότερα, υπάρχουν ορισμένα πρότυπα διαχείρισης και αποστολής δεδομένων που ονομάζονται web feeds ή news feeds.Η λειτουργία αυτών των προτύπων επιτελείται με τον ακόλουθο τρόπο: Με τη βοήθεια ενός προγράμματος που ονομάζεται aggregator γίνεται η αποστολή των αρχείων κάθε φορά που ο χρήστης επιθυμεί να αναρτήσει στο blog ένα σχόλιο. Υπάρχει εξάλλου η δυνατότητα αυτόματης ανάρτησης σε τακτά χρονικά διαστήματα (syndicated feed,RSS feed).
Σ’ αυτή την περίπτωση συγκεντρώνονται και ταξινομούνται αυτόματα, ανά ημερομηνία, όλα τα τελευταία κείμενα των blogs, ενώ εμφανίζονται μέσα σε μια σελίδα. Αυτό εξυπηρετεί τον αναγνώστη, διότι έχει την δυνατότητα σε ελάχιστο χρόνο, να δει τα τελευταία περιεχόμενα, από όλα τα blogs μαζί, τα οποία βρίσκονται ταξινομημένα εντός μίας σελίδας (RSS). Σημειώτεον, είναι ότι τα περιεχόμενα δεν αναπαράγονται κατά επιλογή των διαχειριστών του ιστολογίου ούτε αποθηκεύονται στον σκληρό δίσκο του server του ιδιοκτήτη του blog.
Τα αποτελέσματα αυτά εμφανίζονται αυτόματα μέσα σε μία σελίδα, αντικατοπτρίζοντας ότι υφίσταται τη συγκεκριμένη στιγμή, ή την επιλεγμένη από τον αναγνώστη, ημερομηνία. Εφόσον κάποιο blog βρίσκεται εκτός λειτουργίας, στην σελίδα του Blog-υποδοχή δεν θα εμφανιστεί τίποτα.
Σε αντίθεση, με κάποια από τα μεγαλύτερα και πιο διαδεδομένα Ελληνικά portals μεγάλων δημοσιογραφικών οργανισμών, όπου το περιεχόμενο του κάθε blog αποθηκεύεται στον σκληρό τους δίσκο, χάρις των υπηρεσιών Cached pages, έτσι ώστε ακόμα και όταν το blog ή η ιστοσελίδα μπορεί να είναι εκτός λειτουργίας, η ανάγνωση να είναι δυνατή. Μέσα από τα περισσότερα ιστολόγια, καθίσταται αδύνατη η επεξεργασία από τους διαχειριστές των blogs, ή η προσθήκη σχολίων από τους επισκέπτες, χρησιμοποιώντας την εφαρμογή RSS μόνο για μαζική ανάγνωση των blogs και για τίποτε άλλο.Μια παρόμοια διεθνής υπηρεσία RSS είναι το KINJA http://www.kinja.com/topic/bloggery
Νομικά προβλήματα
Όπως προκύπτει από όσα εκτέθηκαν ανωτέρω, ο χρήστης δύναται να αναρτά περιεχόμενο αυτόματα, χωρίς ο ιδιοκτήτης του blog να μπορεί να επέμβει και να ελέγξει τα αναρτώμενα προκαταβολικά, στην περίπτωση της αυτόματης τροφοδότησης ιστολογίου.
Το γεγονός αυτό δημιουργεί το εξής πρόβλημα: πολλές φορές, χρήστες του διαδικτύου δημοσιεύουν παράνομο περιεχόμενο με την έννοια ότι αυτό μπορεί να είναι υβριστικό, χυδαίο, πορνογραφικό κτλ. Οι δημοσιεύσεις αυτές, πέρα από τη δημόσια αιδώ προσβάλλουν και συγκεκριμένα πρόσωπα τα οποία χρήζουν νομικής προστασίας. Η προβληματική που έχει γεννηθεί με αφορμή τέτοιου είδους δημοσιεύσεις αφορά το αν και κατά πόσο ο ιδιοκτήτης του blog ευθύνεται απέναντι στον εκάστοτε θιγόμενο. Σύμφωνα με το ένα μέρος της κοινής γνώμης, ο ιδιοκτήτης του ιστολογίου εφόσον έχει την εξουσία ελέγχου και διαχείρισης του blog πρέπει και να ευθύνεται για το περιεχόμενο του.
Η θέση αυτή φαίνεται αρκετά ανεπιεικής αν κανείς λάβει υπόψη του την αυτόματη τροφοδότηση του blog στην οποία δεν υπάρχει καμία απολύτως μεσολάβηση του ιδιοκτήτη του ιστολογίου μεταξύ του χρήστη και του αναρτώμενου περιεχομένου. Κατά τη δεύτερη άποψη που έχει εκφραστεί για το προκείμενο ζήτημα, ο ιδιοκτήτης του ιστολογίου δεν ευθύνεται για τις όποιες παράνομες δημοσιεύσεις των χρηστών του blog.Για όλα αυτά η έννομη τάξη καλείται να δώσει λύσεις βρίσκοντας τη χρυσή τομή.
Νομοθεσία
Η όλη προβληματική σχετίζεται άμεσα με την ελευθερία του τύπου και το συνταγματικώς στην Ελληνική έννομη τάξη κατοχυρωμένο δικαίωμα στην Κοινωνία της Πληροφορίας (άρθρο 5Α Σ).
Σύμφωνα με το Προεδρικό Διάταγμα υπ’ αριθμ. 131 (ΦΕΚ Α´ 116/16.05.2003) το οποίο αποτελεί προσαρμογή στην Οδηγία 2000/31 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου σχετικά με ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά. (Οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο):
Άρθρο 11
Απλή μετάδοση
1. Σε περίπτωση παροχής μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας συνισταμένης στη μετάδοση πληροφοριών που παρέχει ο αποδέκτης της υπηρεσίας σε ένα δίκτυο επικοινωνιών ή στην παροχή πρόσβασης στο δίκτυο επικοινωνιών, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής υπηρεσιών όσον αφορά τις μεταδιδόμενες πληροφορίες, υπό τους όρους ότι ο φορέας παροχής υπηρεσιών:
- δεν αποτελεί την αφετηρία της μετάδοσης των πληροφοριών,
- δεν επιλέγει τον αποδέκτη της μετάδοσης και
- δεν επιλέγει και δεν τροποποιεί τις μεταδιδόμενες πληροφορίες.
2. Οι δραστηριότητες μετάδοσης και παροχής πρόσβασης που αναφέρονται στην παράγραφο 1 περιλαμβάνουν την αυτόματη, ενδιάμεση και προσωρινή αποθήκευση των μεταδιδομένων πληροφοριών, στο βαθμό που η αποθήκευση εξυπηρετεί αποκλειστικά την πραγματοποίηση της μετάδοσης στο δίκτυο επικοινωνιών και η διάρκειά της δεν υπερβαίνει το χρόνο που είναι ευλόγως απαραίτητος για τη μετάδοση.
3.To παρόν άρθρο δεν θίγει τη δυνατότητα να επιβληθεί δικαστικά ή διοικητικά στον φορέα παροχής υπηρεσιών η παύση ή η πρόληψη της παράβασης.
Σύμφωνα με την Οδηγία 2000/31/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 8ης Ιουνίου 2000 για ορισμένες νομικές πτυχές των υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας, ιδίως του ηλεκτρονικού εμπορίου, στην εσωτερική αγορά («οδηγία για το ηλεκτρονικό εμπόριο»):
Άρθρο 13
Αποθήκευση σε κρυφή μνήμη (Caching)
1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι, σε περίπτωση παροχής μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας, η οποία συνίσταται στη μετάδοση πληροφοριών που παρέχει ένας αποδέκτης υπηρεσίας σε ένα δίκτυο επικοινωνιών, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής της υπηρεσίας, όσον αφορά την αυτόματη, ενδιάμεση και προσωρινή αποθήκευση των πληροφοριών η οποία γίνεται με αποκλειστικό σκοπό να καταστεί αποτελεσματικότερη η μεταγενέστερη μετάδοση των πληροφοριών, μετά από αίτηση άλλων αποδεκτών της υπηρεσίας, υπό τον όρο ότι ο φορέας παροχής υπηρεσιών:
α) δεν τροποποιεί τις πληροφορίες·
β) τηρεί τους όρους πρόσβασης στις πληροφορίες·
γ) τηρεί τους κανόνες που αφορούν την ενημέρωση των πληροφοριών, οι οποίοι καθορίζονται κατά ευρέως αναγνωρισμένο τρόπο και χρησιμοποιούνται από τον κλάδο·
δ) δεν παρεμποδίζει τη νόμιμη χρήση της τεχνολογίας, η οποία αναγνωρίζεται ευρέως και χρησιμοποιείται από τον κλάδο, προκειμένου να αποκτήσει δεδομένα σχετικά με τη χρησιμοποίηση των πληροφοριών και
ε) ενεργεί άμεσα προκειμένου να αποσύρει τις πληροφορίες που αποθήκευσε ή να καταστήσει την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη, μόλις αντιληφθεί ότι οι πληροφορίες έχουν αποσυρθεί από το σημείο του δικτύου στο οποίο βρίσκονταν αρχικά ή η πρόσβαση στις πληροφορίες κατέστη αδύνατη ή μια δικαστική ή διοικητική αρχή διέταξε την απόσυρση των πληροφοριών ή απαγόρευσε την πρόσβαση σε αυτές.
2. Το παρόν άρθρο δεν θίγει τη δυνατότητα δικαστικής ή διοιητικής αρχής, σύμφωνα με τα νομικά συστήματα των κρατών μελών, να απαιτήσει από το φορέα παροχής υπηρεσιών να παύσει ή να προλάβει την παράβαση.
Άρθρο 14
Φιλοξενία
1. Τα κράτη μέλη διασφαλίζουν ότι σε περίπτωση παροχής μιας υπηρεσίας της κοινωνίας της πληροφορίας η οποία συνίσταται στην αποθήκευση πληροφοριών παρεχομένων από έναν αποδέκτη υπηρεσίας, δεν υφίσταται ευθύνη του φορέα παροχής της υπηρεσίας για τις πληροφορίες που αποθηκεύονται μετά από αίτηση αποδέκτη της υπηρεσίας, υπό τον όρο ότι:
α) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας δεν γνωρίζει πραγματικά ότι πρόκειται για παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία και ότι, σε ό,τι αφορά αξιώσεις αποζημιώσεως, δεν γνωρίζει τα γεγονότα ή τις περιστάσεις από τις οποίες προκύπτει η παράνομη δραστηριότητα ή πληροφορία, ή
β) ο φορέας παροχής της υπηρεσίας, μόλις αντιληφθεί τα προαναφερθέντα, αποσύρει ταχέως τις πληροφορίες ή καθιστά την πρόσβαση σε αυτές αδύνατη.
2. Η παράγραφος 1 δεν εφαρμόζεται όταν ο αποδέκτης της υπηρεσίας ενεργεί υπό την εξουσία ή υπό τον έλεγχο του φορέα παροχής της υπηρεσίας.
3. Το παρόν άρθρο δεν θίγει τη δυνατότητα δικαστικής ή διοικητικής αρχής, σύμφωνα με τα νομικά συστήματα των κρατών μελών, να απαιτούν από τον φορέα παροχής υπηρεσιών να προβεί στην παύση ή στην πρόληψη παράβασης, ούτε θίγει τη δυνατότητα των κρατών μελών να θεσπίζουν διαδικασίες για την απόσυρση των πληροφοριών ή την απενεργοποίηση της πρόσβασης σε αυτές.
Άρθρο 15
Απουσία γενικής υποχρέωσης ελέγχου
1. Τα κράτη μέλη δεν επιβάλλουν στους φορείς παροχής υπηρεσιών, για την παροχή των υπηρεσιών που αναφέρονται στα άρθρα 12, 13 και 14, γενική υποχρέωση ελέγχου των πληροφοριών που μεταδίδουν ή αποθηκεύουν ούτε γενική υποχρέωση δραστήριας αναζήτησης γεγονότων ή περιστάσεων που δείχνουν ότι πρόκειται για παράνομες δραστηριότητες.
2. Τα κράτη μέλη δύνανται να υποχρεώσουν τους φορείς παροχής υπηρεσιών της κοινωνίας της πληροφορίας να ενημερώνουν πάραυτα τις αρμόδιες κρατικές αρχές για τυχόν υπόνοιες περί χορηγουμένων παρανόμων πληροφοριών ή δραστηριοτήτων που επιχειρούν αποδέκτες των υπηρεσιών τους ή να ανακοινώνουν στις αρμόδιες αρχές, κατ’ αίτησή τους, πληροφορίες που διευκολύνουν την εντόπιση αποδεκτών των υπηρεσιών τους με τους οποίους έχουν συμφωνίες αποθήκευσης.
Σύμφωνα με το Σύνταγμα της Ελλάδος:
Άρθρο 5
1. Καθένας έχει δικαίωμα να αναπτύσσει ελεύθερα την προσωπικότητά του και να συμμετέχει στην κοινωνική, οικονομική και πολιτική ζωή της Χώρας, εφόσον δεν προσβάλλει τα δικαιώματα των άλλων και δεν παραβιάζει το Σύνταγμα ή τα χρηστά ήθη.
2. Όλοι όσοι βρίσκονται στην Ελληνική Επικράτεια απολαμβάνουν την απόλυτη προστασία της ζωής, της τιμής και της ελευθερίας τους, χωρίς διάκριση εθνικότητας, φυλής, γλώσσας και θρησκευτικών ή πολιτικών πεποιθήσεων. Εξαιρέσεις επιτρέπονται στις περιπτώσεις που προβλέπει το διεθνές δίκαιο. Απαγορεύεται η έκδοση αλλοδαπού που διώκεται για τη δράση του υπέρ της ελευθερίας.
3. Η προσωπική ελευθερία είναι απαραβίαστη. Κανένας δεν καταδιώκεται ούτε συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται ούτε με οποιονδήποτε άλλο τρόπο περιορίζεται, παρά μόνο όταν και όπως ορίζει ο νόμος.
4. Απαγορεύονται ατομικά διοικητικά μέτρα που περιορίζουν σε οποιονδήποτε Έλληνα την ελεύθερη κίνηση ή εγκατάσταση στη Χώρα, καθώς και την ελεύθερη έξοδο και είσοδο σ’ αυτήν. Τέτοιου περιεχομένου περιοριστικά μέτρα είναι δυνατό να επιβληθούν μόνο ως παρεπόμενη ποινή με απόφαση ποινικού δικαστηρίου, σε εξαιρετικές περιπτώσεις ανάγκης, και μόνο για την πρόληψη αξιόποινων πράξεων, όπως νόμος ορίζει.
5. Καθένας έχει δικαίωμα στην προστασία της υγείας και της γενετικής του ταυτότητας. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την προστασία κάθε προσώπου έναντι των βιοϊατρικών παρεμβάσεων.
Ερμηνευτική δήλωση:Στην απαγόρευση της παραγράφου 4 δεν περιλαμβάνεται η απαγόρευση της εξόδου με πράξη του εισαγγελέα, εξαιτίας ποινικής δίωξης, ούτε η λήψη μέτρων που επιβάλλονται για την προστασία της δημόσιας υγείας ή της υγείας ασθενών, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 5Α
1. Καθένας έχει δικαίωμα στην πληροφόρηση, όπως νόμος ορίζει. Περιορισμοί στο δικαίωμα αυτό είναι δυνατόν να επιβληθούν με νόμο μόνο εφόσον είναι απολύτως αναγκαίοι και δικαιολογούνται για λόγους εθνικής ασφαλείας, καταπολέμησης του εγκλήματος ή προστασίας δικαιωμάτων και συμφερόντων τρίτων.
2. Καθένας έχει δικαίωμα συμμετοχής στην Κοινωνία της Πληροφορίας. Η διευκόλυνση της πρόσβασης στις πληροφορίες που διακινούνται ηλεκτρονικά, καθώς και της παραγωγής, ανταλλαγής και διάδοσης τους αποτελεί υποχρέωση του Κράτους, τηρουμένων πάντοτε των εγγυήσεων των άρθρων 9, 9Α και 19.
Άρθρο 9Α
Καθένας έχει δικαίωμα προστασίας από τη συλλογή, επεξεργασία και χρήση, ιδίως με ηλεκτρονικά μέσα των προσωπικών του δεδομένων, όπως νόμος ορίζει. Η προστασία των προσωπικών δεδομένων διασφαλίζεται από ανεξάρτητη αρχή, που συγκροτείται και λειτουργεί, όπως νόμος ορίζει.
Άρθρο 14
1. Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους στοχασμούς του τηρώντας τους νόμους του Κράτους.
2. Ο τύπος είναι ελεύθερος. Η λογοκρισία και κάθε άλλο προληπτικό μέτρο απαγορεύονται.
3. Η κατάσχεση εφημερίδων και άλλων εντύπων, είτε πριν από την κυκλοφορία είτε ύστερα από αυτή, απαγορεύεται.
Κατ’ εξαίρεση επιτρέπεται η κατάσχεση, με παραγγελία του εισαγγελέα, μετά την κυκλοφορία:
- α) για προσβολή της χριστιανικής και κάθε άλλης γνωστής θρησκείας,
- β) για προσβολή του προσώπου του Προέδρου της Δημοκρατίας,
- γ) για δημοσίευμα που αποκαλύπτει πληροφορίες για τη σύνθεση, τον εξοπλισμό και τη διάταξη των ενόπλων δυνάμεων ή την οχύρωση της Χώρας ή που έχει σκοπό τη βίαιη ανατροπή του πολιτεύματος ή στρέφεται κατά της εδαφικής ακεραιότητας του Κράτους,
- δ) για άσεμνα δημοσιεύματα που προσβάλλουν ολοφάνερα τη δημόσια αιδώ, στις περιπτώσεις που ορίζει ο νόμος.
4. Σε όλες τις περιπτώσεις της προηγούμενης παραγράφου ο εισαγγελέας, μέσα σε είκοσι τέσσερις ώρες από την κατάσχεση, οφείλει να υποβάλλει την υπόθεση στο δικαστικό συμβούλιο, και αυτό, μέσα σε άλλες είκοσι τέσσερις ώρες, οφείλει να αποφασίσει για τη διατήρηση ή την άρση της κατάσχεσης, διαφορετικά η κατάσχεση αίρεται αυτοδικαίως. Τα ένδικα μέσα της έφεσης και της αναίρεσης επιτρέπονται στον εκδότη της εφημερίδας ή άλλου εντύπου που κατασχέθηκε και στον εισαγγελέα.
5. Καθένας ο οποίος θίγεται από ανακριβές δημοσίευμα ή εκπομπή έχει δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση πλήρους και άμεσης επανόρθωσης. Καθένας ο οποίος θίγεται από υβριστικό ή δυσφημιστικό δημοσίευμα ή εκπομπή έχει, επίσης, δικαίωμα απάντησης, το δε μέσο ενημέρωσης έχει αντιστοίχως υποχρέωση άμεσης δημοσίευσης ή μετάδοσης της απάντησης. Νόμος ορίζει τον τρόπο με τον οποίο ασκείται το δικαίωμα απάντησης και διασφαλίζεται η πλήρης και άμεση επανόρθωση ή η δημοσίευση και μετάδοση της απάντησης.
6. Το δικαστήριο, ύστερα από τρεις τουλάχιστον καταδίκες μέσα σε μία πενταετία για διάπραξη των εγκλημάτων που προβλέπονται στην παράγραφο 3, διατάσσει την οριστική ή προσωρινή παύση της έκδοσης του εντύπου και, σε βαριές περιπτώσεις, την απαγόρευση της άσκησης του δημοσιογραφικού επαγγέλματος από το πρόσωπο που καταδικάστηκε, όπως νόμος ορίζει.
7. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την αστική και ποινική ευθύνη του τύπου και των άλλων μέσων ενημέρωσης και με την ταχεία εκδίκαση των σχετικών υποθέσεων.
8. Νόμος ορίζει τις προϋποθέσεις και τα προσόντα για την άσκηση του δημοσιογραφικού επαγγέλματος.
9. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς, η οικονομική κατάσταση και τα μέσα χρηματοδότησης των μέσων ενημέρωσης πρέπει να γίνονται γνωστά, όπως νόμος ορίζει. Νόμος προβλέπει τα μέτρα και τους περιορισμούς που είναι αναγκαίοι για την πλήρη διασφάλιση της διαφάνειας και της πολυφωνίας στην ενημέρωση.
Απαγορεύεται η συγκέντρωση του ελέγχου περισσότερων μέσων ενημέρωσης της αυτής ή άλλης μορφής. Απαγορεύεται ειδικότερα η συγκέντρωση περισσοτέρων του ενός ηλεκτρονικών μέσων ενημέρωσης της αυτής μορφής, όπως νόμος ορίζει.
Η ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης μέσων ενημέρωσης είναι ασυμβίβαστη με την ιδιότητα του ιδιοκτήτη, του εταίρου, του βασικού μετόχου ή του διευθυντικού στελέχους επιχείρησης που αναλαμβάνει έναντι του Δημοσίου ή νομικού προσώπου του ευρύτερου δημόσιου τομέα την εκτέλεση έργων ή προμηθειών ή την παροχή υπηρεσιών.
Η απαγόρευση του προηγούμενου εδαφίου καταλαμβάνει και κάθε είδους παρένθετα πρόσωπα, όπως συζύγους, συγγενείς, οικονομικά εξαρτημένα άτομα εταιρείες.
Νόμος ορίζει τις ειδικότερες ρυθμίσεις, τις κυρώσεις που μπορεί να φθάνουν μέχρι την ανάκληση της άδειας ραδιοφωνικού ή τηλεοπτικού σταθμού και μέχρι την απαγόρευση σύναψης ή την ακύρωση της σχετικής σύμβασης, καθώς και τους τρόπους ελέγχου και τις εγγυήσεις αποτροπής των καταστρατηγήσεων των προηγούμενων εδαφίων.
Άρθρο 19
1.Το απόρρητο των επιστολών και της ελεύθερης ανταπόκρισης ή επικοινωνίας με οποιονδήποτε άλλο τρόπο είναι απόλυτα απαραβίαστο.
Νόμος ορίζει τις εγγυήσεις υπό τις οποίες η δικαστική αρχή δεν δεσμεύεται από το απόρρητο για λόγους εθνικής ασφάλειας ή για διακρίβωση ιδιαίτερα σοβαρών εγκλημάτων.
2. Νόμος ορίζει τα σχετικά με τη συγκρότηση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες ανεξάρτητης αρχής που διασφαλίζει το απόρρητο της παραγράφου.
3. Απαγορεύεται η χρήση αποδεικτικών μέσων που έχουν αποκτηθεί κατά παράβαση του άρθρου αυτού και των άρθρων 9 και 9Α.
Νομικά Συμπεράσματα
Από τα ως άνω εκτιθέμενα προκύπτει ότι για την εξυπηρέτηση θεμελιωδών ατομικών δικαιωμάτων όπως το δικαίωμα στην Κοινωνία της Πληροφορίας ,το δικαίωμα στην Πληροφόρηση, της Ελευθερίας του Τύπου (έκφρασης) της Προστασίας των Προσωπικών Δεδομένων και της προστασίας του Απορρήτου, όπως αυτά κατοχυρώνονται νομικά από το Ελληνικό Σύνταγμα, αλλά και από την Ευρωπαϊκή Σύμβαση των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ) οι περιορισμοί που επιβάλλονται στα εν λόγω δικαιώματα επιβάλλεται να περνούν τη δοκιμασία της αρχής της αναλογικότητας και των επιμέρους αρχών που πηγάζουν από αυτή, δηλαδή της αρχής της προσφορότητας του μέσου, της αρχής της αναγκαιότητας του μέσου και της αναλογικότητας υπό στενή έννοια, βασικών εργαλείων ερμηνείας του νόμου.
Εν προκειμένω, η θεμελίωση ευθύνης του ιδιοκτήτη ιστολογίου για αυτόματα αναρτώμενο ανάρμοστο περιεχόμενο δεν είναι καν κατάλληλος περιορισμός της ελευθερίας της έκφρασης, καθώς για τους πρακτικούς λόγους που έχουν εκτεθεί στο κεφάλαιο «διαδικασία blogging και αυτόματη τροφοδότηση » της υποφαινόμενης εργασίας ο διαχειριστής του ιστολογίου στην περίπτωση της αυτόματης τροφοδότησης δεν μεσολαβεί για την ανάρτηση των σχολίων του εκάστοτε χρήστη και είναι ως εκ τούτου ανώφελο να τιμωρείται για πράξη την οποία ούτε διαπράττει αλλά και ούτε δύναται να αποτρέψει για πρακτικούς λόγους.
Ωστόσο, εφόσον ο ιδιοκτήτης του blog είναι και διαχειριστής του, όταν λαμβάνει γνώση της ύπαρξης παράνομου περιεχομένου το οποίο είναι ανηρτημένο στο ιστολόγιό του και δεν προβαίνει σε καμία απολύτως ενέργεια για την κατάργησή του, τότε σ’ αυτή την περίπτωση συνάγεται ευλόγως η αποδοχή του περιεχομένου εκ μέρους του και δημιουργείται ευθύνη και του ιδίου. Με βάση αυτή την τελολογία έχει προκύψει το άρθρο 12 της Οδηγίας ΕΚ 31/2000 και οι προϋποθέσεις του ιδίου άρθρου για μη μεσολάβηση του παρόχου στην ανάρτηση των πληροφοριών.
Την ανάγκη προστασίας από καταχρήσεις έχουν υιοθετήσει και οι μεγάλες εταιρείες οι οποίες διατηρούν ιστολόγια και για το σκοπό αυτό χρησιμοποιούν ορισμένες ασφαλιστικές δικλείδες που προστατεύουν από παραβιάσεις βασικών αξιών και δικαιωμάτων.
Επί παραδείγματι, η Google ζητά από τους χρήστες την αποδοχή ορισμένων όρων χρήσης του ιστολογίου της, ζητά τη δέσμευσή τους ότι δε θα αναρτήσουν χυδαίο περιεχόμενο και ζητά προσωπικά τους στοιχεία για την εγγραφή τους ως μελών. Βεβαίως, ρητά αναφέρει ότι δε φέρει ευθύνη σε περίπτωση ανάρτησης παράνομου περιεχομένου, κάτι το οποίο είναι απολύτως σύννομο όπως φαίνεται και από την έκθεση του νομικού πλαισίου.
Προστασία θιγόμενων
Οι θιγόμενοι δικαιούνται να αξιώσουν τα εξής:
-Άρση του απορρήτου σύμφωνα με το άρθρο 19 Σ για ιδιαίτερα σοβαρά εγκλήματα και συγκεκριμένα πορνογραφικό και χυδαίο περιεχόμενο, παιδοφιλία, αιμομιξία (345Π.Κ.) και παιδική πορνογραφία (349 Π.Κ.) ούτως ώστε να διωχθεί ποινικά ο χρήστης που πραγματοποίησε τη συγκεκριμένη πράξη.
-Στην περίπτωση που ενημέρωσε τον ιδιοκτήτη του ιστολογίου για το χυδαίο περιεχόμενο-notice to take down και ο πάροχος δεν προέβη σε καμία ενέργεια ανάσυρσης του περιεχομένου, τότε δικαιούται να στραφεί και κατά αυτού με τις διατάξεις του ποινικού δικαίου, σύμφωνα πάντα και με το άρθρο 11 Π.Δ. 131/2003 και τα άρθρα 12 έως 15 της Οδηγία 31/2000 Ε.Κ.
-Γενικότερα πάντως η περισσότερο αποτελεσματική και άμεση προστασία του θιγόμενου είναι η ενημέρωση του παρόχου για την προσβολή της προσωπικότητας του και η εξώδικη όχληση για να ανασυρθεί το παράνομο περιεχόμενο-notice to take down.
Ελληνική Πραγματικότητα
Στην Ελλάδα η όλη συζήτηση έγινε με αφορμή την υπόθεση Λιακόπουλου κατά Τσιπρόπουλου. Αναλυτικότερα, ο Αντώνης Τσιπρόπουλος είναι ο ιδιοκτήτης του ιστολογίου blogme.gr στο οποίο δημοσιεύτηκαν σατυρικά σύμφωνα με τον Αντώνη Τσιπρόπουλο, αλλά άσεμνα και υβριστικά σύμφωνα με τον ενάγοντα, σχόλια για τον κ.Λιακόπουλο. Ο κ.Λιακόπουλος σατιρίζονταν μέσα από τις σελίδες κάποιου άλλου blog, το οποίο ήταν καταχωρημένο στο directory του Blogme και στις υπηρεσίες ροής RSS. Λόγω αυτών ο κ. Λιακόπουλος μήνυσε το Blogme.gr για δυσφήμιση και άσεμνο σατυρικό περιεχόμενο. Ως αποτέλεσμα των παραπάνω, ακολούθησαν: διαδικασία του αυτοφώρου, κατάσχεση του σκληρού δίσκου, παραμονή στο κρατητήριο και προσαγωγή στην εισαγγελία. Το δε δικαστήριο καταδίκασε τον κ. Αντ. Τσιπρόπουλο.
Διεθνής Πραγματικότητα
Είναι χαρακτηριστική η διαφοροποίηση της Αμερικανικής Νομολογίας και Δικανικής πρακτικής αναφορικά με το εξεταζόμενο ζήτημα. Πιο συγκεκριμένα, τo “απόρρητο” των blogs με κατάληξη σε .com, καλύπτεται απ΄ την Αμερικανική νομοθεσία, βάση της συμφωνίας που κάνει ο εν δυνάμει νέος blogger με την εταιρεία που φιλοξενεί το blog του τη στιγμή που πατάει το “I agree” στους όρους που θέτει η εκάστοτε εταιρεία πριν επιτρέψει τη λειτουργία του νέου ιστοτόπου.
H Αμερικανική νομοθεσία, δεδομένης και της ταχύτερης τεχνολογικής ανάπτυξης που σημειώνεται εκεί, αλλά και της μεγαλύτερης εξοικείωσης των δικαστηρίων με τέτοιου είδους προβλήματα, προβλέπει ρητά πως “δεν επιτρέπεται να γίνει άρση του απορρήτου λόγω συκοφαντικής δυσφήμισης”. Αυτό είναι και το κλειδί σε κάθε υπόθεση.
Αν ο εισαγγελέας που το χειρίζεται κρίνει ότι δεν πρόκειται για συκοφαντική δυσφήμηση , αλλά για πράξη κακουργηματικού χαρακτήρα (όπως είναι ο εκβιασμός) ΜΟΝΟ TOTE γίνεται άρση απορρήτου και το αρμόδιο τμήμα της Ασφάλειας μπορεί να εντοπίσει,μετά από εισαγγελική εντολή,- σχετικά εύκολα είναι αλήθεια – τα ηλεκτρονικά ίχνη του blogger.
Στις ΗΠΑ, οι bloggers προστατεύονται από το πρώτο άρθρο του Συντάγματος, που δίνει σε όλους “το δικαίωμα της ελευθερίας του λόγου”.
Κανένα αμερικανικό δικαστήριο, ωστόσο, δεν έχει κληθεί να αποφανθεί για τους νόμους που οφείλουν να ακολουθούν οι bloggers της χώρας. Πρόσφατα όμως έγιναν κάποια πρώτα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση.
To 2006, το Ανώτατο Δικαστήριο της Καλιφόρνιας γνωμοδότησε ότι οι bloggers “δεν θα διώκονται ποινικά αν ο διαδικτυακός τους τόπος φιλοξενεί σχόλια αναγνωστών που είναι συκοφαντικά προς τρίτα πρόσωπα .” Λίγο αργότερα μάλιστα το ίδιο δικαστήριο αναγνώρισε και το δικαίωμά τους “να μην αποκαλύπτουν τις πηγές τους”.
Σχόλια
Η διάσταση της Ελληνικής από τη διεθνή πραγματικότητα σε επίπεδο δικαϊκής πρακτικής είναι όπως ευκόλως συνάγεται από τα παραπάνω αξιοσημείωτα μεγάλη.
Παρατηρούνται τα εξής: Αρχικά, η υπόθεση Λιακόπουλου κατά Τσιπρόπουλου είναι η πρώτη φορά στα παγκόσμια χρονικά του internet οπού ασκήθηκε ποινική δίωξη για ένα site συλλογής πληροφοριών το οποίο τεχνικά δεν είναι δυνατόν να σχετίζεται με το περιεχόμενο των κατοχυρωμένων ιστοσελίδων.
Έως σήμερα, σε καμία δημοκρατική χώρα δεν έχει υπάρξει παρόμοια δίωξη από θιγόμενο πρόσωπο, παρά μόνο σε ολοκληρωτικά καθεστώτα. Αναφορικά, ως πιο πρόσφατα παραδείγματα έχουμε την Σιγκαπούρη και την Κίνα. Οι περιπτώσεις των μηνύσεων ωστόσο, αφορούσαν τον ίδιο τον διωκόμενο που ήταν και ο ίδιος ο διαχειριστής του blog, και όχι το μέσο συγκέντρωσης των blogs και συλλογής πληροφοριών.
Ο οποιοσδήποτε μέσος χρήστης του ιντερνετ , γνωρίζει τον αυτονόητο τρόπο λειτουργίας ενός οποιουδήποτε website συλλογής πληροφοριών. Γνωρίζει ποιο είναι το αντικείμενο του, καθώς γνωρίζει ότι σκοπός του είναι να συλλέγει πληροφορίες.
Επίσης, ξέρει πως είναι αδιανόητο να ευθύνεται κάποιο ανάλογο website για περιεχόμενο που δεν υπάρχει μέσα στο ίδιο website, αλλά σε άλλες απομακρυσμένες ιστοσελίδες ή blogs, όπου δεν έχει την ευθύνη της διαχείριση και δεν συνυπογράφει.
Επιπροσθέτως, είναι φανερά αδικαιολόγητο το γεγονός ότι ο Έλληνας δικαστής παρά την ξεκάθαρη και ρητή νομική πρόβλεψη του Κοινοτικού Δικαίου, το οποίο μάλιστα έχει ενσωματωθεί και στο εγχώριο δίκαιο κατά τα συνταγματικώς προβλεπόμενα στο άρθρο 28Σ αποφάσισε να καταδικάσει τον κ. Αντ.Τσιπρόπουλο αν και ο κ. Λιακόπουλος ουδεμία εξώδικη όχληση είχε κάνει προς τον εναγόμενο.
Επίλογος
Είναι φανερή η ανάγκη εξοικείωσης της Ελληνικής έννομης τάξης με τις ραγδαίες τεχνολογικές εξελίξεις και τις τομές που αυτές επιφέρουν σε δικαϊκό επίπεδο, τόσο όσον αφορά τους κανόνες δικαίου, όσο και τη νομολογία. Το internet όντως εξελίσσεται, αλλά δεν είναι νομικά αρρύθμιστο.
Η προηγούμενη γενιά στερείται των τεχνικών γνώσεων για να κατανοήσει τα σύνθετα προβλήματα που προκύπτουν, όμως η ανάγκη απονομής δικαιοσύνης επιβάλλει την προσέγγιση του χωρίς καχυποψία και η επιστημονική υπόσταση των νομικών καθιστά τη δια βίου εκπαίδευση των αναγκαία.
Από τη Σοφία Ι. Αντωνοπούλου