Το δικαίωμα του συμψηφισμού
Ο συμψηφισμός απαιτήσεων αποτελεί δικαίωμα που προβλέπεται στις διατάξεις των άρθρων 440 και 441 του Αστικού Κώδικα. Ο νόμος χορηγεί τη δυνατότητα σε όποιον, απέναντι στο ίδιο πρόσωπο, έχει παράλληλα την ιδιότητα του δανειστή και του οφειλέτη, και το πρόσωπο αυτό έχει αντιστοίχως την ίδια θέση απέναντι σε αυτόν, να συμψηφίσει την απαίτηση του με την οφειλή του.
Κατά την έννοια των άρθρων 440 και 441 ΑΚ, το διαπλαστικό δικαίωμα του συμψηφισμού δημιουργείται, από τη στιγμή που δυο αντίθετες απαιτήσεις, που πληρούν τις προϋποθέσεις του συμψηφισμού, θα συνυπάρξουν. Ειδικότερα, ο μονομερής συμψηφισμός προϋποθέτει, όπως προκύπτει από τις διατάξεις των άρθρων 440, 450 και 451 ΑΚ: α) αμοιβαιότητα των απαιτήσεων, β) ομοειδές του αντικειμένου αυτών, γ) ύπαρξη εγκυρότητας και ληξιπρόθεσμο και δ) το επιτρεπτό αυτού (Β. Βαθρακοκοίλη, Ερμηνεία- Νομολογία Αστικού Κώδικα, Αθήνα 2003, Τόμος Β’, υπό το άρθρο 440, αρ. 6, σελ.550). Ο δικαιούχος της κάθε απαίτησης έχει, συνεπώς, από το χρονικό σημείο, που οι προαναφερόμενές δύο αντίθετες απαιτήσεις συνυπάρξουν, το δικαίωμα να αποσβέσει την απαίτηση του δανειστή του, προτείνοντας την ανταπαίτηση του σε συμψηφισμό. Με την πρόταση αυτού, που είναι αδιάφορο πότε θα γίνει, οι αμοιβαίες απαιτήσεις, εφόσον διατηρούνται κατά το χρονικό αυτό σημείο, αποσβήνονται αναδρομικά, δηλαδή από το χρονικό σημείο που συνυπήρξαν (ΕφΑθ 11155/1995 ΕλλΔνη 1996.1406, Πολυζογώπουλο στον ΑΚ Γεωργιάδη- Σταθόπουλο άρθρο 441, αρ .2, 7, 1.0). Ο συμψηφισμός μπορεί αν προταθεί: α) εξώδικα και συνεπώς αν ο διάδικος τον επικαλεστεί (μονομερή ή συμβατικό) η ένσταση αυτή (καταχρηστική ένσταση συμψηφισμού) δεν είναι τίποτε άλλο από παρά απλή ένσταση εξόφλησης με συμψηφισμό, ή β) κατά τη διάρκεια της δίκης (άρθρο 442 ΑΚ) με τη μορφή ένστασης κατά της αγωγής (γνήσια ένσταση συμψηισμού με σκοπό την απόσβεση της επίδικης απαίτησης αναδρομικά, δηλαδή από το χρονικό σημείο που δημιουργήθηκε η κατάσταση συμψηφισμού (ΕφΛαρ 126/2005, ΕφΑθ 9869/1998 ΕλλΔνη 1999.1195, ΕφΑθ 1115/1995 ό.π., Πολυζογώπουλο, ό.π., άρθρο 442 αρ. 1, 4) .
Επομένως, το πλέγμα των ανωτέρω διατάξεων επιτρέπει στα συμβαλλόμενα μέρη, που έχουν παράλληλα την ιδιότητα του δανειστή και του οφειλέτη το ένα απέναντι στο άλλο, να συμψηφίσουν τις μεταξύ τους απαιτήσεις όταν αυτές είναι ισόποσες. Ο συμψηφισμός μπορεί να λάβει χώρα σε οποιοδήποτε χρονικό σημείο επιθυμούν τα μέρη και μπορεί να προταθεί είτε εξώδικα είτε στο πλαίσιο ήδη ανοιχθείσας δίκης.
Από τη Σοφία Ι Αντωνοπούλου